Carson – Rozdział 9 „Zaburzenia osobowości”

Zaburzenia osobowości (niegdyś – „zaburzenie charakteru”) = wynik stopniowego rozwoju nieelastycznych czy wypaczonych wzorców osobowości i zachowania, które prowadzą do uporczywych, źle przystosowanych sposobów postrzegania, myślenia i kontaktu ze światem. Upośledzają niektóre aspekty funkcjonowania i wywołują ogromne cierpienie.

Łagodniejsze przypadki: na ogół funkcjonują adekwatnie do rzeczywistości, ale znajomi mówią, że zachowują się nieznośnie, ekscentrycznie i niezrozumiale, w specyficzny sposób podchodzą do różnych sytuacji i osób.

Poważniejsze przypadki: ludzie, których ekstremalne, antyspołeczne, nieetyczne zachowania wybuchowe sprawiają, że są mniej zdolni do funkcjonowania w normalnych układach społecznych (wielu – w więzieniach, zakładach psychiatrycznych)

- w DSM-IV – na osi II               

- zaburzenia osobowości często towarzyszą wielu innym klasyfikowanym na osi I (zaburzenia lękowe, zaburzenia nastroju, alkoholizm, dewiacje seksualne, przestępczość nieletnich)

- wzorce zachowania podobne do występujących w następstwie urazów głowy i innych patologii mózgu

Kliniczne cechy:               - znaczne cierpienia emocjonalne, ale inni – nie odczuwają, albo umieją je ukryć

                            - trudno uczestniczyć w związkach społecznych

                            - wzorzec cech określa R na każdą nową sytuację, prowadzi do powtarzania tych samych nieprzystos. zachowań

- niezmienność w czasie, człowiek nie uczy się na własnych błędach

Przyczyny:              - możłiwość genetycznego przekazywania niektórych zaburzeń osobowości (antyspoł. i schizotypowego)

- czynniki środ. i społ., wyuczone wzorce obyczajowe i źle przystosowane style poznawcze

- więzi rodziców z dziećmi – modelowe: na ich podstawie dzieci wyobrażają sobie wzajemne stosunki dorosłych

Kryteria definicji zaburzeń w DSM-IV:              ważna cecha – trwały wzorzec doświadczeń wewnętrznych i zachowanie znacznie

odbiegające od jednostkowych norm kulturowych

A - wzorzec musi ujawniać się przynajmniej w 2 dziedzinach: poznanie,emocjonalność, relacje międzyludzkie, kontrola odruchów

B – ten trwały wzorzec musi być niezmienny i obejmować szeroki zakres sytuacji osobistych i społecznych

C – wzorzec prowadzi do stanu rozpaczy wymagającego interwencji klinicznej

D – wzorzec ten jest stabilny i długotrwały, jego początki przypadają na okres dojrzewania lub wczesnej dorosłości, nie później

E – tego wzorca nie można wyjaśnić objawami innego zaburzenia psychicznego

Trudności z rozpoznawaniem:  

1) nie są precyzyjnie zdefiniowane (kryteria są określane raczej na podstawie cech osobowości lub oceny spójności wzorców zachowania, więc nie można opierać sie na obiektywnych standardach; diagnozy oparte na info osób, które znają pacjenta, są bardziej rzetelne i trafne niż oparte wyłącznie na wywiadach z samymi pacjentami)

2) kategorie diagnostyczne nie wykluczaja się nawzajem: chorzy często mają objawy więcej niż jednego zaburzenia

3) cechy mają charakter wielowymiarowy (mogą występować w formie od łagodnej do patologicznie nasilonej → też u ludzi normalnych)

(przyklejanie etykietek diagnostycznych jest ryzykowne)

Grupa A – osoby ekscentryczne, dziwnie się zachowują, bywają nieufne, podejrzliwe, a nawet wyobcowane

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

przyczyny

Znacząca rola czynników genetycznych

objawy

Podejrzliwość i brak zaufania do innych, nieufność względem otoczenia. Postrzeganie siebie jako człowieka bez skazy, doskonałego, własne błędy przypisują innym, spodziewają sie oszustwa, szukają na to dowodów, doszukują się podtekstów w niewinnych uwagach. Niewiele im trzeba by zareagowali gniewem; rzadko bywają psychotyczni, przez większość czasu – normalny kontakt z rzeczywistością, ale przejściowe objawy psychotyczne. [rezerwa do rodziny, bardzo wymagający, nie lubi gości] Wiele trudności w kontaktach międzyludzkich.

schizofrenia paranoidalna – dodatkowe problemy: trwalsza utrata kontaktu z rzeczywistością, objawy skrajnej dezorganizacji poznawczej i behawioralnej (omamy, urojenia); badania nie potwierdziły genetycznego związku. Osobowośc paranoiczna bliżej związana z zaburzeniem urojeniowym na osi I

leczenie

Brak systematycznych badań

SCHIZOIDALNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

objawy

Osłabione kontakty społeczne; niezdolność i brak potrzeby więzi z ludźmi; nie umieją wyrażać uczuć (chłodni, nieprzystępni); można ich zaliczyć do samotników, introwertyków; wiele czynności (np.seks) nie sprawia im przyjemności; obojętni na pochwały i krytyki; rzadko odczuwają silne negatywne/pozytywne emocje. Nie rozwinęły się systematyczne potrzeby miłości, przynależności, akceptacji. Może mieć związek z negat. objawami schizofrenii (anhedonia, wyobcowanie społ.). Ani nie znajdują radości w kontaktach z innymi, ani ich nie pragną.

leczenie

Brak systematycznych badań

SCHIZOTYPOWE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

przyczyny

Genetyczny i biologiczny związek ze schizofrenią. Często pojawia się u krewnych pierwszego stopnia pacjentów schizofreników.

objawy

też izolacja i wycofanie społeczne + zaburzenia poznawcze, percepcyjne, ekscentryczność w porozumiewaniu się i zachowaniu. Dziwaczne wzorce myślenia, postrzeganie i mowa; myślenie zabobonne i ksobne, pod wpływem stresu mogą pojawić się przejściowe objawy psychotyczne; czasem wierzą, że mają jakieś nadprzyrodzone moce, angażują się w magiczne rytuały; rozpoznanie kliniczne łatwiej oprzeć na objawach złego funkcjonowania poznawczego: problemy poznawczo-percepcyjne, myślenie magiczne (wiara w telepatie i przesądy), przekonanie ze rozmowy/lub gesty innych mają specjalne znaczenie, podejrzliwość. Specyficzne wzorce myślenia zw. z zerwaniem kontaktów z rzeczywistością (niecałkowitym)

cechy wspólne ze schizofrenią: brak umiejętności śledzenia oczami ruchomego celu, trudności z koncentracją uwagi, pogorszenie pamięci operacyjnej (np. zapamiętywanie szeregu cyfr)

Pozbawieni umiejętności integracji, która pozwala kontrolować sytuację i realizować osobiste cele życiowe → niepełne opanowanie podstaw. umiejętności (zdolności do jasnego wysławiania się)

leczenie

Niskie dawki leków przeciwpsychotycznych dają umiarkowaną poprawę

występowanie

ok. 3%

Grupa B – tendencje do dramatyzowania, emocjonalne i niekonsekwentne; impulsywne zachowanie połączone z działaniem antyspołecznym, wyraźniejsze i silniejsze niż w grupie A, częściej prowadzi do kontaktu z placówkami ochrony zdrowia psych. lub konfliktu z prawem

HISTRIONICZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI

objawy

Emocjonalność. Dramatyzowanie własnej osoby; nadmierna troska o wygląd; taktyki zwracania uwagi: narzekanie na stan zdrowia i zachowania uwodzicielskie; skłonność do irytacji i wybuchów, jeśli próby zwrócenia na siebie uwagi nie przynoszą rezultatu; czują się niedoceniane gdy nie są w centrum uwagi; otoczenie szybko się męczy; sposób mówienia: dramatyczny, cechy teatralne, zawoalowany, pozbawiony precyzji; łatwo ulegają sugestii – uznają kontakty z innymi za bliższe niż są w rzeczywistości; słabe przystosowanie w relacjach seksualnych, kontakty z partnerem są zazwyczaj burzliwe; mają opinię próżnych egocentryków, nadmiernie czułych na opinię otoczenia, przewrażliwionych, nieszczerych i powierzchownych.

leczenie

brak systematycznych badań

występowanie

2 % - 3% (częściej dotyczy kobiet) – bo wiele objawów: w społeczeństwach zachodnich – u kobiet

OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA

przyczyny

Kohut:  wszystkie dzieci przychodzą na świat jako narcyzy – przechodzą okres prymitywnego poczucia wielkości, gdy wydaje im się, że są ośrodkiem wszystkich wydarzeń i centrum zainteresowania, stopniowo uczą się przyjmować inny punkt widzenia, ale niektóre z nieznanych powodów dalej nie rozwijają się normalnie

- rozwija się najczęściej gdy rodzice zaniedbują dziecko, dewaluują jego wartość lub nie rozumieją go

Millon: konsekwencja podtrzymywania przez rodziców w dziecku nieadekwatnie wysokiego poczucia wartości

objawy

Poczucie własnej wspaniałości; przesadne poczucie własnej wartości, brak zrozumienia dla uczuć innych osób, starania skierowane na zwrócenie uwagi otoczenia; chwalenie samego siebie; brak empatii = brak umiejętności przyjmowania cudzego pounktu widzenia i patrzenia na świat z innej niż własna perspektywy.

Diagnozowana na podstawie - Poczucia wielkości - zmniejsza się z upływem czasu; silna tendencja do przeceniania własnych umiejętności i osiągnięć, przy jednoczesnym niedocenianiu zdolności i dokonań innych; są przekonani ze wszystko im się należy, mówią tylko o sobie, chwalą się, uważają ze zrozumieć ich mogą tylko ludzie o wysokim statusie społ.;

często wykorzystują innych do osiągania własnych celów; arogancja, snobizm, wyniosłość; zazdroszczą innym albo sa przekonane, że inni im zazdroszczą. Większość badaczy uważa że mają zachwiane poczucie własnej wartości (dlatego potrebują podziwu). Wrażliwi na krytykę (wywołuje uczucie upokorzenia, pustki, wściekłości)

Nie widzą potrzeby zmiany, nie szukają pomocy u psychiatry, przerywają terapię.

                      Histrionik: zachowanie bardziej emocjonalne i teatralne, poszukuje zainteresowania

                      Narcyz: poszukuje podziwu

                      Obie: cechy ekshibicjonistyczne     -   Widiger i Trull

leczenie

brak systematycznych badań; ale podejście psychodynamiczne wydaje się najlepszą terapią – długotrwały kontakt terapeutyczny może zmienić  zakorzenione wzorce postępowania ukierunkowane na własną osobę

występowanie

ok. 1% (częściej dotyczy mężczyzn)

ANTYSPOŁECZNE ZABURZENIE OSOBOWOŚCI