LEWIS CARROLL

Po drugiej stronie Lustra

(przełożył Robert Stiller)

Po drugiej stronie Lustra

i co tam Alicja zobaczyła

Dziecko bez jednej na czole chmurki,

Z oczyma, w których dziwota!

Czas wprawdzie z górki mknie na pazurki

I dzieli nas pół żywota,

Lecz twarz ci uśmiech miłości rozjaśni,

Gdy miłość wręczy ci dar tej baśni.

Słonecznej twojej nie znam twarzy

Ni srebrzystego śmiechu,

Wspomnieć mnie już ci się nie zdarzy

W młodzieńczych lat pośpiechu:

Wystarczy mi, że teraz właśnie

Trwasz, zasłuchana w moje baśnie.

Opowieść, w inny zaczętą dzionek,

W letniego słońca spiece,

Dźwięczącą w takt, jak do wtóru dzwonek,

Wiosłom pluszczącym po rzece:

Ich echa brzmią mi coraz ogromniej,

Choć zawiść lat wciąż mówi: “Zapomnij.”

Posłuchajże więc, nim głos okrutny

I gorzką wieścią nabrzmiały

Każe, by hoże panny szły w łoże,

Którego bardzo nie chciały!

My też, jak starsze dzieci, kochanie,

Boczymy się, gdy snu pora nastanie.

Na dworze mróz, śnieg i zawierucha

Posępne czynią złoczyństwa,

A tu z kominka rumiany żar bucha

W szczęśliwym gniazdku dzieciństwa.

Nie dbasz, gdy magia słów cię zachwyca,

Co tam wyprawia ślepiąca śnieżyca.

A choć w opowieść może się wplata

Westchnienia resztka nikła

Za tym, że przeszły “szczęśliwe dni lata”

I świetność lata już znikła:

Złowróżbne tchnienie żadne nie draśnie

Radości, jaką nam dają te baśnie.

Od Autora

Ponieważ problem szachowy, podany na następnej stronie, zbijał z tropu niektórych czytelników, może nie od rzeczy będzie wyjaśnić, że co się tyczy ruchów, jest on poprawnie skonstruowany. W kolejności posunięć Czerwonych i Białych porządku nie przestrzega się może zbyt ściśle, a rokowania z udziałem trzech Królowych to nie tyle staroświecka roszada, ile zwykłe nawiązanie do wież pałacu, w którym się znalazły: natomiast szach Białemu Królowi w 6 posunięciu, bicie Czerwonego Rycerza w 7 oraz szach i mat Czerwonemu Królowi ściśle zgadzają się z prawidłami tej gry, co stwierdzi każdy, kto nie pożałuje fatygi, aby ustawić bierki i rozegrać ją według opisu.

Biały Pionek (Alicja) zaczyna i wygrywa w 11 posunięciach.

1. Alicja spotyka CH

2. Alicja przez d3 (pociągiem) na d4 (Tirli Bom i Tirli Bim)

3. Alicja spotyka BH (z szalem)

4. Alicja d5 (sklep, rzeka, sklep)

5. Alicja d6 (Hojdy Bojdy)

6. Alicja d7 (las)

7. BS bije CS

8. Alicja d8H (koronacja)

9. Alicja staje się Królową

10. Alicja rokuje (uczta)

11. Alicja bije CH i wygrywa

1. CH h5

2. BH c4 (po szal)

3. BH c5 (zamienia się w owcę)

4. BH f8 (kładzie jajko na półce)

5. BH c8 (ucieka przed CS)

6. CG e7+ (szach)

7. BS f5

8. CH c8+ (egzamin)

9. Królowa podejmuje rokowania

10. BH a6 (zupa)

Rozdział I

Dom odbity w Lustrze

Jedno było pewne: że biały kociak nie miał z tym nic wspólnego, wszystkiego narobiło czarne kociątko. Bo stara kocica już od kwadransa myła białemu kociakowi pyszczek (co on w końcu nienajgorzej znosił): więc rozumiecie, że nie mógł przyłożyć ręki do tej psoty.

Dina myła swym dzieciom buzię w następujący sposób: najpierw jedną łapą brała biedactwo za ucho i przyciskała do ziemi, a potem drugą łapą wycierała mu cały pysk, pod włos, poczynając od nosa: i właśnie trudziła się, jak już powiedziałem, nad białym kociątkiem, które leżało całkiem spokojnie i usiłowało mruczeć - z pewnością uważając, że to dla jego dobra.

Natomiast czarnego kotka załatwiono tego popołudnia już wcześniej, więc - podczas gdy Alicja siedziała skulona w rogu starego fotela, pół rozmawiając sama ze sobą, a pół drzemiąc - kotek rozbaraszkował się na całego z kłębkiem wełny, którą Alicja próbowała namotać, i turlał go tam i z powrotem tak długo, aż wszystko się znowu porozwijało: i leżało teraz na dywaniku przed kominkiem, całe poplątane i w supłach, a kociak szalał w samym środku, goniąc swój własny ogon.

“Och, ty niedobry, ty paskudny! - wykrzyknęła Alicja, chwytając kotka i dając mu całuska, by zrozumiał, że jest w niełasce. - Słowo daję, Dina powinna cię lepiej wychowywać! A ty dobrze o tym wiesz, Dino, nie udawaj!” dodała najsurowszym głosem, na jaki się mogła zdobyć, spoglądając z wyrzutem na starą kotkę - po czym wdrapała się z powrotem na fotel, biorąc ze sobą kociaka i wełnę, i wzięła się znowu do jej zwijania. Ale nie szło jej to zbyt szybko, bo wciąż gadała, jak nie do kociątka, to sama do siebie. Kocię siedziało skromniutko na jej kolanach, udając, że przygląda się jej postępom w nawijaniu, wysuwając od czasu do czasu łapkę i łagodnie dotykając kłębka, jakby chciało jej pomóc.

“Czy wiesz, co jutro mamy za dzień, Kiciusiu? - przemówiła Alicja. - Gdybyś tak wlazł na okno, jak ja, to byś wiedział - ale Dina myła cię, więc nie mogłeś. Przyglądałam się, jak chłopcy znoszą patyki na ognisko... a potrzeba ich całe mnóstwo, Kiciusiu! Tylko zrobiło się tak zimno i spadł taki śnieg, że musieli przerwać. To nic, Kiciusiu, jutro pójdziemy zobaczyć to ognisko.” Tu Alicja okręciła kilka razy wełną szyję kociątka, ot tak, żeby zobaczyć, jak to będzie wyglądać: i wynikła z tego szamotanina, w której kłębek stoczył się na podłogę i całe jardy przędzy znowu się odwinęły.

“Wiesz, Kiciusiu, byłam taka wściekła - podjęła Alicja, gdy znów usadowiły się wygodnie - kiedy zobaczyłam, co napsociłeś, że o mało nie otworzyłam okna, żeby cię wyrzucić na śnieg! Zasłużyłeś sobie na to, ty kochany, mały psotniku! Co masz na swoje usprawiedliwienie? Tylko mi nie przerywaj! - ciągnęła, podnosząc palec. - Wyliczę ci wszystkie twoje przewinienia. Po pierwsze: dwa razy pisnąłeś, kiedy dziś rano Dina myła ci twarz. Nie próbuj zaprzeczać, Kiciu: sama słyszałam! Co mówisz? (udając, że kociątko coś do niej mówi) Że wsadziła ci łapę do oka? No cóż, sam sobie jesteś winien, bo nie zamknąłeś oczu... gdybyś je mocno zamknął, to by się nie zdarzyło. A teraz się nie wykręcaj, tylko słuchaj! Po drugie: jak postawiłam przed Śnieżyczką spodeczek mleka, to ją odciągnąłeś za ogon! Co? chciało ci się pić! naprawdę? A skąd wiesz, że jej się nie chciało? Teraz po trzecie: kiedy ja się nie patrzyłam, rozwinąłeś mi calutką wełnę!

To już trzy przewinienia, Kotku, i za żadne cię jeszcze nie ukarałam. Wiedz, że zbieram wszystkie kary, jakie ci się należą, i odkładam je do następnej środy... A gdyby tak zbierali moje kary? - teraz już mówiła bardziej do siebie niż do kotka. - Co zrobiliby ze mną na koniec roku? Chyba poszłabym już do więzienia. Albo... zaraz... przypuśćmy, że za każdą karę miałabym nie dostać obiadu: to jakby już ten nieszczęsny dzień przyszedł, musiałabym nie dostać pięćdziesięciu obiadów na raz No, może to i lepiej... aż tylu! Już wolałabym ich nie dostać, niż tyle zjeść!

Słyszysz, jak po szybach sypie śniegiem, Kiciusiu? Jaki to przyjemny i cichy szmer! Zupełnie jakby ktoś obcałowywał okna tam od zewnątrz. Ciekawe, czy śnieg kocha drzewa i pola, że je tak czule całuje? A potem je otula taką białą kołderką i pewnie tak mówi do nich: “Śpijcie, kochane, aż znów przyjdzie lato.” A jak w lecie się obudzą, Kiciusiu, to ubierają się całe na zielono i tańczą - ilekroć powieje wiatr - och, jakie to ładne ! - zawołała Alicja i upuściwszy kłębek wełny klasnęła w ręce. - I tak bym chciała, żeby to była prawda! Lasy naprawdę mają bardzo senny wygląd w jesieni, kiedy liście ich brązowieją.

Kiciu, czy umiesz grać w szachy? No, czego się uśmiechasz, kochanie, ja mówię poważnie! Bo jak dopiero co graliśmy, ty się tak przyglądałaś, jakby wszystko było dla ciebie jasne: a jak powiedziałam “Szach!” to ty, Kiciu, zaczęłaś mruczeć. Owszem, to był niezły szach, Kiciusiu, i naprawdę mogłabym wygrać, gdyby nie ten paskudny Rycerz, ten skoczek, co tak wkręcił się pomiędzy moje figury. Wiesz, Kiciu? udawajmy, że - “ I gdybym tu mógł opowiedzieć wam chociaż połowę tego, co Alicja wygadywała, zaczynając od swego ulubionego powiedzonka: “Udawajmy, że -” Choćby i poprzedniego dnia długo się wykłócały z siostrą, a wszystko dlatego, że Alicja zaczęła: “Udawajmy, że jesteśmy królowie i królowe!” a jej siostra, z natury bardzo dokładna, sprzeciwiła się, że to niemożliwe, bo ich jest tylko dwie, i wreszcie Alicja musiała ustąpić: “No dobrze, to ty bądź jedną z nich, a ja będę pozostałymi.” Albo raz naprawdę przestraszyła swoją starą nianię, krzyknąwszy jej nagle do ucha: “Nianiu! udawajmy, że ja jestem wygłodzona hiena, a ty kość!”

Ale to nas odciągnęło nieco od tego, co Alicja mówiła do kociątka. “Udawajmy, że jesteś Czerwoną Królową, Kiciu! Wiesz, myślę, że jakbyś usiadła i założyła ręce, to wyglądałabyś całkiem jak ona. Spróbuj, bardzo cię proszę!” I wziąwszy Czerwoną Królową ze stołu Alicja postawiła ją przed kociątkiem, jako wzór do naśladowania: jednak niezbyt się to udawało, jak stwierdziła Alicja, głównie dlatego, że kociak nie chciał należycie założyć rąk. Więc aby go ukarać, podniosła go do Lustra, żeby kociątko zobaczyło, jaki ma naburmuszony wygląd: “i jeżeli zaraz mi nie będziesz grzeczna - zapowiedziała - to wsadzę cię tam do Lustrzanego Domu! i co na to powiesz?

Więc jeżeli raczysz posłuchać, Kiciu, zamiast tyle gadać, to powiem ci, co ja sądzę o Lustrzanym Domu. Otóż po pierwsze, tam jest pokój, który widać za szkłem: taki sam jak nasz salon, tylko że wszystko w nim jest na odwrót. Widzę go w całości, kiedy wejdę na krzesło - oprócz tego kawałka tuż za kominkiem. Och! jak ja bym chciała tam zajrzeć! Tak bym się chciała dowiedzieć, czy oni też palą w zimie ogień w kominku: bo wiesz, nigdy nie ma tej pewności, chyba że u nas dymi, wtedy i tam również dymi... ale to może być na niby, tylko żeby wyglądało, że u nich się pali. No, a poza tym książki są podobne do naszych, tylko słowa w nich są na odwrót: to wiem, bo podniosłam jedną z naszych książek do Lustra i tam też podnieśli.

Chciałbyś mieszkać w Lustrzanym Domu, Kiciusiu? Ciekawe, czy też dostałbyś mleka? Może to lustrzane mleko się nie nadaje do picia... ale wiesz, och! Kiciu! teraz mamy korytarz. Można dojrzeć w tym Lustrzanym Domu skraweczek... malutki... korytarza, jeśli drzwi do salonu zostawi się otwarte na oścież: i jest prawie taki jak nasz korytarz, to co widać, tylko że wiesz: dalej może być całkiem inny. Och, Kiciu, żeby się tak przedostać do Lustrzanego Domu! Tam na pewno są takie piękne rzeczy, ach! udawajmy, Kiciu, że można się tam jakoś przedostać. Udawajmy, że szkło robi się wiotkie, jak muślin, tak że można się przedostać. Co to? ależ ono, słowo daję, naprawdę zmienia się w taki rodzaj mgiełki! Teraz łatwo się będzie przedostać - “Mówiąc to znajdowała się na gzymsie kominka, choć nie miała pojęcia, skąd się tam wzięła. I rzeczywiście szkło zaczynało się rozpływać, niby jasna, srebrzysta mgiełka.

W następnej chwili Alicja była już po drugiej stronie szkła i lekko zeskoczyła do Lustrzanego Pokoju. Przede wszystkim spojrzała, czy ogień pali się na kominku, i z przyjemnością stwierdziła, że się pali! najprawdziwszy i buzujący równie jasno jak ten, który zostawiła po tamtej stronie. “Więc będzie mi tu równie cieplutko jak w tym starym salonie - pomyślała Alicja - a nawet cieplej, bo tu nie ma kto mnie strofować, żebym się trzymała dalej od ognia. Ach, to będzie uciecha, jak mnie tu zobaczą przez szkło i nie będą mogli się do mnie dostać!”

Potem zaczęła się rozglądać i spostrzegła, że to, co było widać z tamtego pokoju, jest całkiem zwyczajne i nieciekawe, za to wszystko inne różniło się najbardziej, jak tylko można! Na przykład obrazy na ścianie przy kominku wszystkie były jak gdyby żywe i nawet zegar na gzymsie (wiecie, że w Lustrze można go zobaczyć tylko od tyłu) miał twarz małego staruszka i wyszczerzał się do niej w uśmiechu.

“W tym pokoju nie ma takiego porządku, jak w tamtym!” pomyślała sobie Alicja, widząc kilka bierek szachowych w palenisku, między bryłkami żużlu - ale w następnej chwili, wydawszy ciche “Och!” ze zdumienia, już na dłoniach i kolanach przypatrywała im się z bliska. Figurki przechadzały się parami!

“To Czerwony Król i Czerwona Królowa - rzekła Alicja (szeptem, ponieważ bała się je spłoszyć) - a tam Biały Król i Biała Królowa siedzą na brzegu szufelki... a tu dwie Wieże przechadzają się, ramię w ramię... Chyba mnie nie słyszą - ciągnęła, bliżej ku nim nachylając głowę - i prawie na pewno nie widzą mnie. Czuję się jakby niewidzialna -”

Tu coś raptem zaczęło piszczeć na stole za Alicją, więc odwróciła głowę, w samą porę, żeby dostrzec, jak jeden z Białych Pionków przewraca się i zaczyna wierzgać: przyglądała mu się z dużą ciekawością, co z tego wyniknie?

“To głos mego dziecka! - krzyknęła Biała Królowa i puściła się biegiem, tak gwałtownie potrąciwszy Króla, że aż przewróciła go w popiół. - Moja najdroższa Lili! Moje cesarskie kociątko!” i zaczęła jak szalona wspinać się po kracie kominka.

“Cesarskie knociątko!” burknął Król, rozcierając sobie stłuczony w upadku nos. Miał prawo być trochę zły na Królową, wytarzany w popiele od stóp do głów.

Alicja bardzo chciała się im przysłużyć, a że biedna Lili rozryczała się niemal do spazmów, więc złapała Królową i postawiła ją na stole obok rozwrzeszczanej córeczki.

Królowa aż się zachłysnęła i siadła: od nagłej podróży w powietrzu dech jej zaparło i przez parę minut była do niczego niezdolna poza tym, że w milczeniu hołubiła swą Lili. Gdy trochę odzyskała oddech, krzyknęła do Białego Króla, który nadąsany siedział w popiele: “Uważaj na wulkan!”

“Co za wulkan?” zapytał Król, z niepokojem zerkając w ogień, jak gdyby sądził, że najprędzej tam mógłby go znaleźć.

“Wy-sa-dził-mnie!” wysapała Królowa, ciągle jeszcze trochę bez tchu. “Jak będziesz tu właził- uważaj - żeby zwyczajną drogą - i - nie daj mu się - wysadzić!”

Alicja przyglądała się, jak Biały Król mozolnie gramoli się po kracie, z pręta na pręt, wreszcie powiedziała: “Ależ to będzie trwało godzinami, zanim wleziesz na stół, przy tej szybkości. Może bym ci jednak pomogła?” ale Król nie zwrócił uwagi na jej pytanie: było całkiem oczywiste, że nie słyszy jej i nie widzi.

Więc Alicja go bardzo delikatnie ujęła w palce i przeniosła, dużo wolniej, niż przedtem Królową, żeby mu tchu nie odebrało; ale zanim go umieściła na stole, pomyślała, że warto go trochę odkurzyć, taki był upaprany w popiele.

Opowiadała później, że w życiu nie widziała takiej miny, jaką zrobił Król, czując, że go niewidzialna dłoń unosi w powietrze i otrzepuje: był o wiele zanadto zdumiony, ażeby krzyczeć, tylko oczy i usta robiły mu się coraz większe i większe, coraz bardziej okrągłe, aż jej ręka się zaczęła tak trząść ze śmiechu, że omal nie upuściła go na podłogę.

“Och, błagam cię, nie rób takich min! - zawołała, najzupełniej zapominając, że Król jej nie słyszy. - Rozśmieszasz mnie tak, że nie mogę cię utrzymać! I nie rozdziawiaj tak ust! Cały popiół ci do nich powpada... no, już chyba jesteś czysty!” dodała i przygładziwszy mu włosy, postawiła go na stole koło Królowej.

Król natychmiast upadł na wznak i leżał tak całkiem bez ruchu, aż Alicja zlękła się trochę, co zrobiła, i obeszła cały pokój w poszukiwaniu wody, żeby go oblać. Ale znalazła tylko butelkę atramentu i kiedy wróciła z nim, okazało się, że Król już odzyskał przytomność i właśnie rozmawiają trwożnym szeptem z Królową, tak cicho, że Alicja ich prawie nie rozumiała.

Król mówił: “Kochana, zapewniam cię, że zdrętwiałem aż po czubki wąsów!”

A na to Królowa: “Przecież ty nie masz wąsów.”

“Nigdy, przenigdy - mówił dalej Król - nie zapomnę tej strasznej chwili!”

“Zapomnisz - powiedziała Królowa - chyba że zanotujesz.”

Zaciekawiona tym Alicja zobaczyła, że Król wyjmuje z kieszeni olbrzymi notes i zaczyna pisać. Nagle tknęła ją myśl i złapawszy za koniec ołówka, który sterczał mu sponad ramienia, zaczęła pisać za niego.

Biedny Król, zaskoczony i nieszczęśliwy z wyglądu, nic nie mówiąc, walczył chwilę z ołówkiem, lecz Alicja okazała się dla niego zbyt silna i wreszcie wysapał: “Kochanie! naprawdę muszę się postarać o cieńszy ołówek. Z tym zupełnie sobie nie mogę poradzić: wypisuje mi różne rzeczy, których w ogóle nie miałem zamiaru -”

“Co za rzeczy ci wypisuje? - spytała Królowa, zaglądając mu do notesu (w którym Alicja napisała: Biały Skoczek zjeżdża po pogrzebaczu. Nie może utrzymać równowagi) - Ależ to wcale nie jest zapis twoich uczuć!”

Na stole koło Alicji leżała książka, więc kiedy tak siedziała, obserwując Białego Króla (bo wciąż trochę się o niego lękała i trzymała w pogotowiu atrament, żeby go oblać, gdyby jeszcze raz zemdlał), przewracała sobie kartki w poszukiwaniu czegoś, co by mogła przeczytać: “bo wszystko to w jakimś nieznanym języku!” powiedziała do siebie.

Zastanawiała się nad tym przez jakiś czas, aż błysnęła jej genialna myśl. “Przecież to jest, oczywiście, Lustrzana Książka! i jak na nią popatrzę w Lustrze, to słowa znów będą takie, jak trzeba.”

I odczytała następujący wiersz:

Żabrołaki

Był czas mrusztławy, ślibkie skrątwy

Na wałzach wiercząc świrypły,

A mizgłe do cna boroglątwy

I zdomne świszczury zgrzypły.

“Mój synu, Żabrołaka się strzeż,

Co szponem drze, w paszcz chapa!

I dziubdziuba się bój! Zgroźliwego też

Unikaj Bandrochłapa!”

Swój miecz żarłacki jąwszy w dłoń,

Na wrażych śmiardłków żarty,

Szedł w noc, trwał w dzień o pampamu pień

Wychliwych myślach wsparty.

A w myślach onych trwiąc, czuj duch!

Żabrołak z płogniem w oku

Świszłap! i brnie przez tołszczy pnie

I grzbyka nań w pokroku.

Raz, dwa! Raz, dwa! Rąb, klingo zła,

Żarłacka, opak zbrodom!

Na śmierć go w ziem! I zrąbł, i z łbem

Pogalopysznił do dom.

“Tyś Żabrołaka zrąbł? Pójdź, pójdź,

Promieńcze, w me objęcia!

O, świękny dniu! Wycz hej! Wycz hu!

Krztuchotal do dziecięcia.

Był czas mrusztławy, ślibkie skrątwy

Na wałzach wiercząc świrypły,

A mizgłe do cna boroglątwy

I zdomne świszczury zgrzypły.

“Wydaje się to bardzo ładne - powiedziała, skończywszy - tylko że dość trudne do zrozumienia!” (Jak widzicie, nie miała ochoty się przyznać, nawet sama przed sobą, że w ogóle nic z tego nie rozumie.) “Jakby nasuwało mi to jakieś myśli... tylko nie wiem dokładnie, jakie! W każdym razie że ktoś zabił coś: przynajmniej to jest oczywiste -

Ale... ojej! - pomyślała Alicja, zrywając się nagle - jeżeli się nie pośpieszę, będę musiała wracać przez Lustro, zanim zdążę zobaczyć, jak wygląda reszta tego domu! Przede wszystkim popatrzmy na ogród!” W jednej chwili wypadła z pokoju i zbiegła po schodach - a przynajmniej - nie był to może bieg, ale jakiś nowy wynalazek, jak prędko i łatwo znaleźć się po schodach na dole, powiedziała sobie Alicja. Po prostu czubkami palców dotykała poręczy i miękko spływała w dół, stopami w ogóle nie dotykając stopni: później przepłynęła tak samo przedpokój i w ten sam sposób znalazłaby się za drzwiami, gdyby się nie chwyciła framugi. Trochę się jej w głowie zakręciło od tego unoszenia się w powietrzu i z przyjemnością stwierdziła, że znów idzie sobie w zwyczajny sposób.

Rozdział II

Ogród żywych kwiatów

“Dużo lepiej zobaczyłabym ten ogród - powiedziała sobie Alicja - z tam...